Εργαζόμαστε για τη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Πρέσπας. Βασική μας στόχευση αποτελεί η προστασία της πλούσιας βιοποικιλότητας και του τοπίου της, μέσω της δημιουργικής σύμπραξης με τους ανθρώπους που ζουν εδώ.

Με γνώμονα την επιστημονική γνώση και βασιζόμενοι στην πολυετή εμπειρία μας στην προστασία της περιοχής επιδιώκουμε, με όλες μας τις δυνάμεις, να περιορίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και του σύγχρονου τρόπου ζωής στο φυσικό περιβάλλον της Πρέσπας. Παράλληλα, σταθερή μας προτεραιότητα παραμένει η εξασφάλιση βιώσιμων διαδικασιών οικοδόμησης ενός μέλλοντος που θα αποδειχθεί ευνοϊκό για τις επόμενες γενιές.

Η δράση μας έχει έντονο διασυνοριακό χαρακτήρα. Για μας, η περιοχή της Πρέσπας αποτελεί έναν ενιαίο τόπο, που τον χαρακτηρίζει φυσικός και πολιτιστικός πλούτος μοναδικής αξίας. Η παγκόσμια ακτινοβολία αυτού του πλούτου καθιστά τις λίμνες προορισμό και πόλο έλξης για ανθρώπους από κάθε γωνιά της Γης. Ενώνουμε τις δυνάμεις μας με όλους όσους φτάνουν ως εδώ εκφράζοντας έμπρακτα το ενδιαφέρον τους για τη διατήρηση της μοναδικής κληρονομιάς των Πρεσπών. Καλλιεργούμε συνειδητά τη συνεργασία μας με την τοπική κοινότητα, σχηματίζοντας ένα ισχυρό, κοινό μέτωπο, ικανό να αντιμετωπίζει τις αναδυόμενες προκλήσεις μέσω της συνεργασίας και της αλληλοϋποστήριξης. Αρωγοί στις προσπάθειές μας στέκονται οι πολυάριθμοι ακαδημαϊκοί, θεσμικοί και επιστημονικοί μας εταίροι, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και αρκετές ΜΚΟ.

Αειφόρος Αξιοποίηση

Από το 1997, οι δήμοι στην Ελλάδα με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, μεταξύ των οποίων και οι Πρέσπες, υποχρεούνται να καταρτίζουν λεπτομερή τοπικά χωροταξικά σχέδια, με στόχο την εξισορρόπηση της κατανομής των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και τη δημιουργία βιώσιμων συνθηκών ανάπτυξης.

Το 2006, η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) ανέλαβε να εκπονήσει ένα από αυτά τα σχέδια, για λογαριασμό του Δήμου Πρεσπών. Η μελέτη πέρασε από πολυετή τοπική διαβούλευση (2008-2014), ιδίως οι προτάσεις των πολεοδόμων για τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να χωροθετηθεί ο Δήμος Πρεσπών. Η αλλαγή των ορίων του Δήμου, καθώς και της σχετικής νομοθεσίας κατά την περίοδο αυτή, είχαν ως αποτέλεσμα η τελική φάση, κατά την οποία οι προτάσεις θα έπαιρναν τη μορφή νομικού κειμένου προς έγκριση, να μην έχει ακόμη υλοποιηθεί.

Σε διασυνοριακό επίπεδο, μετά την ανακήρυξη του Διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών το 2000 με πρωτοβουλία της ΕΠΠ, εκπονήθηκε ένα τριμερές Στρατηγικό Σχέδιο Δράσης (ΣΣΔ) για τη διατύπωση στρατηγικών στόχων και μέτρων αειφόρου σχεδιασμού, με στόχο τη διατήρηση των πολύτιμων οικολογικών και πολιτιστικών αξιών του πάρκου και την προώθηση της συνεργασίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Αποτέλεσμα της συνεργασίας ομάδων εμπειρογνωμόνων και της πραγματοποίησης εκτεταμένων δημόσιων διαβουλεύσεων με κύριο φορέα υλοποίησης την ΕΠΠ, το ΣΣΔ εγκρίθηκε το 2004 και αποτέλεσε τη βάση για τον σχεδιασμό όλων των δραστηριοτήτων του Πάρκου Πρεσπών. Με την πλήρη λειτουργία της Επιτροπής Διαχείρισης του Πάρκου Πρεσπών από το 2022, προβλέπεται η επανεξέταση και επικαιροποίηση του ΣΣΔ.

Από τη δεκαετία του 1990, η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) έχει προωθήσει τη βιώσιμη χρήση της γεωργικής γης, μέσα από δράσεις όπως η πρόσληψη ειδικών οι οποίοι παρέχουν στους αγρότες εξειδικευμένη συμβουλευτική σχετικά με τις συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του εδάφους των χωραφιών τους.

Παράλληλα, η ΕΠΠ προχώρησε σε μια σειρά ενεργειών ενθαρρύνοντας τη δημιουργία καλλιεργιών βιολογικών φασολιών, όπως η παροχή υποστήριξης σε νέους αγρότες, φέρνοντάς τους σε επαφή με φορείς πιστοποίησης και οργανώνοντας ένα δίκτυο διανομής με καταστήματα και εμπόρους βιολογικών προϊόντων. Τη δεκαετία του 2000, ξεκινήσαμε, με τη συνεργασία ενός σημαντικού αριθμού παραγωγών της περιοχής, να θέτουμε τις βάσεις για τη δημιουργία  διακριτής γεωγραφικής σήμανσης “Προϊόντα του Πάρκου Πρεσπών”.

Η ΕΠΠ υποστήριξε επίσης, το 2015, μια μελέτη σχετικά με τον στρατηγικό σχεδιασμό για τις ευκαιρίες χρηματοδότησης μέσω της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), παρέχοντας μια πλήρη επισκόπηση των χρηματοδοτικών μέτρων που επρόκειτο να συμπεριληφθούν στην τότε επικείμενη, νέα ΚΑΠ. Η μελέτη εξέτασε τους τρόπους εφαρμογής των μέτρων μαζί με τα πιθανά οφέλη, τη σημασία τους και τον τρόπο σύνδεσής τους με την Πρέσπα, προετοιμάζοντας το έδαφος για την ανάπτυξη γεωργικών πρωτοβουλιών με φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους.

Στη συνέχεια, το πολυσυμμετοχικό πρόγραμμα PoliPrespa της ΕΠΠ, σε συνεργασία με την Αμερικανική Γεωργική Σχολή (ΑΓΣ) στη Θεσσαλονίκη, επιδίωξε την περαιτέρω προώθηση της βιολογικής γεωργίας, προχωρώντας στον σχηματισμό μιας ομάδας παραγωγών και υποστηρίζοντας τις προσπάθειες προβολής και προώθησης των προϊόντων. Εγκαταστάθηκε επίσης ένα σύστημα  ασύρματης μετάδοσης εξαιρετικά μεγάλων αποστάσεων, LoRa, που παρέχει δεδομένα πεδίου σε πραγματικό χρόνο στους συμβατικούς αγρότες, με απώτερο στόχο τη μείωση της χρήσης νερού και αγροχημικών. Παρομοίως, το PoliPrespa λειτούργησε υποστηρίζοντας τη διαφοροποίηση της γεωργίας μέσω της ανάδειξης των τοπικών φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών. Τέλος, βοήθησε τους μελισσοκόμους της περιοχής, με μια μελέτη για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μελισσοκομικών προϊόντων της Πρέσπας.

Το πρώτο κέντρο πληροφόρησης επισκεπτών που λειτούργησε σε ελληνικό εθνικό πάρκο άνοιξε στις Πρέσπες το 1992 και αποτέλεσε ορόσημο, αναδεικνύοντας τις σπάνιες φυσικές και πολιτιστικές αξίες της περιοχής, οι οποίες ήταν ελάχιστα γνωστές εκείνη την περίοδο.

Κατά τη διάρκεια της εικοσαετούς λειτουργίας του, το κέντρο υποδέχθηκε περισσότερους από 132.000 επισκέπτες, ενώ έκλεισε τις πόρτες του μόλις το 2012, όταν οι αρχές του Εθνικού Πάρκου άνοιξαν τρία νέα κέντρα πληροφόρησης. Εν τω μεταξύ, η ΕΠΠ συνέχισε να παρέχει ξεναγήσεις  στις Πρέσπες συστήνοντας τόσο τον τόπο ,όσο και το έργο της οργάνωσης σε χιλιάδες επισκέπτες, αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση σχετικά με την περιοχή, την εξαιρετική φύση και τον συναρπαστικό πολιτισμό της.

Στα τέλη της δεκαετίας του 2010, η ΕΠΠ διπλασίασε τις προσπάθειές της για την τόνωση του οικοτουρισμού, δημιουργώντας υποδομές για τους επισκέπτες και ενισχύοντας τις γνώσεις και τις δεξιότητες των ντόπιων οι οποίοι επιχειρούν στον τομέα του τουρισμού. Σηματοδοτήσαμε και συντηρήσαμε μονοπάτια πεζοπορίας και ποδηλατικές διαδρομές, δημιουργήσαμε μια νέα εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, καθώς και βίντεο και φυλλάδια για την προσέλκυση επισκεπτών και την ενίσχυση του τουρισμού της περιοχής. Επίσης, πραγματοποιήσαμε μια εκτενέστερη έκδοση του έργου “Χλωρίδα και Βλάστηση του ελληνικού Εθνικού Πάρκου Πρεσπών”, το οποίο παρουσιάζει όλη την έρευνα που επί δεκαετίες έχει πραγματοποιηθεί και όλη τη γνώση που έχει συγκεντρωθεί σχετικά με την ποικιλόμορφη και εντυπωσιακή χλωρίδα της Πρέσπας.

Πρόσφατα, η ΕΠΠ ανέλαβε δράση για να υποστηρίξει τόσο τον πολιτιστικό, όσο και τον περιβαλλοντικό τουρισμό στην περιοχή. Τουριστικές πληροφορίες περιβαλλοντικού και πολιτιστικού χαρακτήρα για τη διασυνοριακή περιοχή της Πρέσπας έγιναν διαθέσιμες προς αξιοποίηση από τις νέες τεχνολογίες, χάρη στη συνεργασία με εταίρους στην Ελλάδα και τη Βόρεια Μακεδονία. Επιπλέον εγκαταστήσαμε πινακίδες πληροφόρησης για λιγότερο γνωστές πτυχές της Πρέσπας, ενώ αναπτύξαμε ένα πακέτο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για τον παραδοσιακό νερόμυλο του Αγίου Γερμανού. Στο τελευταίο αυτό σημείο ενδιαφέροντος ενισχύθηκε επίσης η προσβασιμότητα, με την προσθήκη ράμπας για αναπηρικά αμαξίδια και πινακίδας πληροφόρησης σε γραφή Braille.

Τα κτίρια αυτά διακρίνονται για μια σειρά από παραδοσιακά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, όπως οι μεγάλοι υπαίθριοι χώροι στον πρώτο όροφο, τα οθωμανικού τύπου έρκερ (κλειστοί εξώστες, σαχνισιά) και οι μεγάλες εσωτερικές αυλές. Χτίστηκαν με υλικά που οι άνθρωποι μπορούσαν εύκολα να βρουν στο φυσικό τους περιβάλλον όπως πέτρα, ξύλο, χώμα και καλάμια.

Η έλλειψη γνώσεων σχετικά με τις παραδοσιακές μεθόδους δόμησης και το απαγορευτικό κόστος αποκατάστασης σημαίνουν ότι η συντήρηση ή η αποκατάσταση αυτών των κτιρίων δεν είναι εύκολη υπόθεση και πολλοί στην περιοχή προτιμούν να χτίσουν νέα σπίτια παρά να ανακαινίσουν τα παλιά.

Για την Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ), τα παραδοσιακά χωριά και κτίρια της Πρέσπας αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά στοιχεία της. Για να καλύψει το κενό σε κατευθυντήριες γραμμές για το πώς να ανακαινίζονται σωστά τα παραδοσιακά κτίρια, η ΕΠΠ δημοσίευσε δύο βιβλία τη δεκαετία του 1990 σχετικά με τις κατάλληλες μεθόδους για την αποκατάστασή τους. Τα δύο αυτά εκδοτικά έργα περιέχουν λεπτομέρειες για τους διάφορους αρχιτεκτονικούς τύπους, οδηγίες για την ανακαίνιση ή την επισκευή των κτιρίων, καθώς και λεπτομερή σχέδια ειδικών χαρακτηριστικών, όπως παράθυρα, πόρτες και μπαλκόνια.

Το 1994, κάναμε την αγάπη μας  για την τοπική αρχιτεκτονική κληρονομιά και την αγωνία μας για τη διάσωσή της πράξη, αγοράζοντας και ανακαινίζοντας ένα παραδοσιακό πέτρινο κτίριο στον Άγιο Γερμανό. Το κτίριο φιλοξένησε τα πρώτα μας γραφεία, ενώ το 2003 άρχισε η ανακατασκευή ενός δεύτερου παραδοσιακού κτιρίου στον Λαιμό, το οποίο αποτελεί την έδρα μας από το 2010. Πλέον το κτίριο του Αγίου Γερμανού χρησιμοποιείται για τη στέγαση και για την αποθήκευση του αρχείου της ΕΠΠ.

Το κτίριο ήταν σχεδόν ερειπωμένο το 1996, όταν η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) συγκέντρωσε μια ομάδα εθελοντών και κατοίκων της περιοχής για να πραγματοποιήσει τις πρώτες εργασίες επισκευής.

Το 2013 ξεκινήσαμε ένα έργο για την αποκατάσταση του νερόμυλου και την πλήρη λειτουργία των μηχανισμών του, με στόχο τη δημιουργία ενός χώρου όπου οι επισκέπτες θα μπορούσαν να μάθουν για την ιστορία και τη χρήση τόσο του συγκεκριμένου μύλου, όσο και των παραδοσιακών νερόμυλων της Ελλάδας εν γένει. Το συγκρότημα του νερόμυλου άνοιξε για το κοινό δύο χρόνια αργότερα, και η υποδειγματική αποκατάστασή του απέσπασε το βραβείο Europa Nostra το 2016. Στις αρχές της δεκαετίας του 2020 ενισχύσαμε την προσβασιμότητα στον νερόμυλο για χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων και άτομα με προβλήματα όρασης, ενώ σχεδιάσαμε και ένα πακέτο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, το οποίο διαθέτουμε δωρεάν στα παιδιά που τον επισκέπτονται.

Η περιοχή των Πρεσπών φιλοξενεί επίσης πολλά σημαντικά βυζαντινά μνημεία, συμπεριλαμβανομένης μιας παλαιοχριστιανικής εκκλησίας, κοντά στην όχθη της Μικρής Πρέσπας. Ο ναός, πιθανότατα αφιερωμένος στην Αγία Άννα, ανακαλύφθηκε μόλις το 2012, όταν μια μεγάλη πυρκαγιά έκαψε τα καλάμια που κάλυπταν τα ερείπια της εκκλησίας. Μέσω του προγράμματος PoliPrespa, η ΕΠΠ υποστήριξε ενεργά το επείγον έργο της 16ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων για τη διατήρηση της εκκλησίας, συμβάλλοντας στην κάλυψη των εξόδων καθαρισμού και πρόχειρης αποκατάστασης του μνημείου, ώστε να έρθει στο φως μετά από αιώνες κάτω από τη λάσπη και το νερό της λίμνης, καθώς και στην κάλυψή του για να αποτραπεί οποιαδήποτε περαιτέρω φθορά.