Εργαζόμαστε για τη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Πρέσπας. Βασική μας στόχευση αποτελεί η προστασία της πλούσιας βιοποικιλότητας και του τοπίου της, μέσω της δημιουργικής σύμπραξης με τους ανθρώπους που ζουν εδώ.

Με γνώμονα την επιστημονική γνώση και βασιζόμενοι στην πολυετή εμπειρία μας στην προστασία της περιοχής επιδιώκουμε, με όλες μας τις δυνάμεις, να περιορίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και του σύγχρονου τρόπου ζωής στο φυσικό περιβάλλον της Πρέσπας. Παράλληλα, σταθερή μας προτεραιότητα παραμένει η εξασφάλιση βιώσιμων διαδικασιών οικοδόμησης ενός μέλλοντος που θα αποδειχθεί ευνοϊκό για τις επόμενες γενιές.

Η δράση μας έχει έντονο διασυνοριακό χαρακτήρα. Για μας, η περιοχή της Πρέσπας αποτελεί έναν ενιαίο τόπο, που τον χαρακτηρίζει φυσικός και πολιτιστικός πλούτος μοναδικής αξίας. Η παγκόσμια ακτινοβολία αυτού του πλούτου καθιστά τις λίμνες προορισμό και πόλο έλξης για ανθρώπους από κάθε γωνιά της Γης. Ενώνουμε τις δυνάμεις μας με όλους όσους φτάνουν ως εδώ εκφράζοντας έμπρακτα το ενδιαφέρον τους για τη διατήρηση της μοναδικής κληρονομιάς των Πρεσπών. Καλλιεργούμε συνειδητά τη συνεργασία μας με την τοπική κοινότητα, σχηματίζοντας ένα ισχυρό, κοινό μέτωπο, ικανό να αντιμετωπίζει τις αναδυόμενες προκλήσεις μέσω της συνεργασίας και της αλληλοϋποστήριξης. Αρωγοί στις προσπάθειές μας στέκονται οι πολυάριθμοι ακαδημαϊκοί, θεσμικοί και επιστημονικοί μας εταίροι, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και αρκετές ΜΚΟ.

Ενδιαιτήματα & τοπία

Η προστασία και διατήρηση αυτού του μωσαϊκού διαφορετικών τύπων οικοτόπων, και ιδιαίτερα η αποκατάσταση των δασών αρκεύθου και η προώθηση της βόσκησης ως μέσα διαχείρισης συγκεκριμένων τύπων οικοτόπων, αποτελεί καίριο μέρος του έργου της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ). Για την αποτελεσματικότερη κατάκτηση των στόχων τέτοιων δράσεων, η ΕΠΠ υποστηρίζει ενεργά την ερευνητική δραστηριότητα που λαμβάνει χώρα στην περιοχή και κοινοποιεί ποικιλοτρόπως τις επιστημονικές γνώσεις που συγκεντρώνει σχετικά με την εν λόγω ζωτική πτυχή της βιοποικιλότητας της Πρέσπας.

Η χλωρίδα της Πρέσπας μελετήθηκε εκτενώς από τον Γεώργιο Παυλίδη, ο οποίος άφησε πίσω του μια μεγάλη επιστημονική κληρονομιά. Στα χρόνια που ακολούθησαν, αυτές οι πρώτες καταγραφές αποτέλεσαν τη βάση για περαιτέρω έρευνα και το 2020 η ΕΠΠ δημοσίευσε το βιβλίο “Χλωρίδα και βλάστηση του ελληνικού Εθνικού Πάρκου Πρεσπών” (“Flora and Vegetation of the Prespa National Park, Greece”), σε επιμέλεια των καθηγητών Arne Strid, Erwin Bergmeier και Γιώργου Φωτιάδη. Το έργο περιλαμβάνει όλους τους γνωστούς τύπους βλάστησης και παρουσιάζει, στο σύνολό τους, τα είδη των φυτών που έχουν καταγραφεί στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών.

Το 1997, η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) έφερε ένα μικρό κοπάδι βουβαλιών στην Πρέσπα για να βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος. Αργότερα, με τη βοήθεια τοπικών κτηνοτρόφων, ξεκίνησε πειραματική διαχείριση των καλαμώνων και αποκατάσταση των υγρών λιβαδιών στη Μικρή Πρέσπα μέσω βόσκησης και κοπής, καθώς και συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή των υδρόβιων πτηνών και των μεταβολών στη χλωρίδα. Στο ίδιο πλαίσιο,  εγκαταστάθηκε ένα θυρόφραγμα ώστε η στάθμη του νερού, ενός από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες για τη βλάστηση, να μπορεί να ελέγχεται από τις αρχές του πάρκου. Το αποτέλεσμα των προσπαθειών μας αυτών ήταν ότι τα υγρά λιβάδια τριπλασιάστηκαν, από 35 εκτάρια το 2000, σε 100 εκτάρια το 2007.

Το 2008, από όλους τους εμπλεκόμενους με τον υγρότοπο φορείς, συστάθηκε η Επιτροπή Διαχείρισης Υγροτόπων η οποία λειτουργεί συνεργατικά με επιτυχία εδώ και δύο δεκαετίες,  λαμβάνοντας αποφάσεις για θέματα που σχετίζονται με τον υγρότοπο. Οι κτηνοτρόφοι εξακολουθούν να κόβουν και να συλλέγουν τη βλάστηση των υγρών λιβαδιών αξιοποιώντας την για ζωοτροφές και, παρόλο που το κοπάδι βουβαλιών τελικά απομακρύνθηκε από την περιοχή, η βόσκηση συνεχίστηκε σε χαμηλότερη ένταση με βοοειδή και πρόβατα.

Πρόσφατα, λόγω της μειωμένης εισροής νερού που έχει σημειωθεί, κυρίως εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η στάθμη του νερού της λίμνης δεν αυξήθηκε στα απαραίτητα για τη διατήρηση των υγρών λιβαδιών επίπεδα, και έτσι, οι περιοχές διατροφής των υδρόβιων πουλιών συρρικνώθηκαν. Προσπαθώντας να δράσει αντισταθμιστικά, η ΕΠΠ έχει εγκαινιάσει τη χρήση ενός αμφίβιου μηχανήματος, ώστε να δημιουργηθεί ένα εκτεταμένο μωσαϊκό διαχειριζόμενων και μη επιφανειών και να προκύψουν περιοχές ιδανικές για την ωοτοκία και τη διατροφή των υδρόβιων πουλιών, καθώς και για την αναπαραγωγή των ψαριών. Επιπλέον, με τον τρόπο αυτό η ΕΠΠ προσβλέπει στο να εξασφαλιστούν σημαντικά οικονομικά οφέλη για την κοινότητα των Πρεσπών, μέσω της εκμετάλλευσης των υποπροϊόντων της διαχείρισης της βλάστησης. Υπό το φως των τελευταίων αυτών εξελίξεων και αναδυόμενων αναγκών και προκειμένου να συμπεριληφθούν στις προσπάθειες διατήρησης τα ζωτικής σημασίας ρέματα και οι παρόχθιες ζώνες των λιμνών, έχουμε επεκτείνει το έργο μας ώστε να περιλαμβάνει ολόκληρο το υγροτοπικό τοπίο της Πρέσπας.

Μια προκαταρκτική μελέτη το 2012 επιβεβαίωσε ότι η ποιότητα των νερών των λιμνών υποβαθμίζεται, κυρίως εξαιτίας της υπέρμετρης αύξησης της συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων, ένα φαινόμενο γνωστό ως ευτροφισμός. Το συγκεκριμένο περιβαλλοντικό φαινόμενο επιδρά αρνητικά στις λειτουργίες του οικοσυστήματος της Πρέσπας, με επιπτώσεις τόσο στη βιοποικιλότητα όσο και στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Καθώς το στοιχείο του νερού δεν μπορεί να περιοριστεί από σύνορα κρατών, προάγουμε συστηματικά την ενοποιημένη διαχείριση των λεκανών απορροής των ποταμών, όπως έχει υιοθετηθεί στη νομοθεσία της ΕΕ για τα ύδατα, και τη συνεργασία μεταξύ των χωρών που μοιράζονται τη λεκάνη της Πρέσπας.

Στο πλαίσιο της Διεθνούς Συμφωνίας για το Πάρκο Πρεσπών, οι τρεις πλευρές έχουν δεσμευτεί να συνεργαστούν σε μια Ομάδα Εργασίας για τη Διαχείριση των Υδάτων με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών, την ενίσχυση του διασυνοριακού διαλόγου και την ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών.

Σε μια περιοχή ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η ΕΠΠ επιδιώκει τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών στη λήψη αποφάσεων και τη βέλτιστη συνολική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Τις δύο αυτές επιδιώξεις επιχειρούμε να υλοποιήσουμε σε συνεργασία με διοικητικούς φορείς , τις τοπικές αρχές, τους αγρότες της περιοχής, αλλά και μια ομάδα ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται σε εθνικό και διασυνοριακό επίπεδο. Τα τελευταία χρόνια η ΕΠΠ παρέχει επίσης υποστήριξη σε ένα δίκτυο επιστημόνων που ασχολούνται με την παρακολούθηση των υδάτων της Πρέσπας στο πλαίσιο των αντίστοιχων εθνικών τους συστημάτων, ώστε να εγείρει διάλογο σχετικά με τις μεθόδους που ακολουθούνται και τα επιμέρους αποτελέσματά τους, με στόχο την εναρμόνιση της παρακολούθησης των υδάτων σε ολόκληρη τη λεκάνη.

Στην Πρέσπα υπάρχουν ήδη σαφείς ενδείξεις για την επίδραση της κλιματικής αλλαγής, με παρατηρήσεις φαινομένων όπως η μείωση της στάθμης των υδάτων και η αύξηση του ευτροφισμού, αλλά και οι επιπτώσεις στην αναπαραγωγική διαδικασία των πτηνών.

Η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) συνεργάζεται με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών για τη μελέτη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην Πρέσπα, αξιολογώντας την ευπάθεια της λίμνης Μικρής Πρεσπας στην κλιματική αλλαγή και προτείνοντας διαχειριστικά μέτρα για την προσαρμογή του λιμναίου οικοσυστήματος στους κινδύνους αυτούς, καθώς και για την εκτίμηση των μελλοντικών κινδύνων ξηρασίας και πυρκαγιάς και τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος προειδοποίησης για αυτούς.

Οι πιθανές απειλές κυμαίνονται από πυρκαγιές σε καλαμιώνες έως την εξάπλωση χωροκατακτητικών ειδών ψαριών, και από πληθώρα παράνομων δραστηριοτήτων  έως εξάρσεις ασθενειών που επηρεάζουν την άγρια ζωή, όπως η γρίπη των πτηνών. Μεγάλα έργα υποδομής ή ανάπτυξης μπορούν επίσης να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο τοπίο, τους οικοτόπους και τα είδη χλωρίδας και πανίδας της Πρέσπας. Το ίδιο ισχύει και για τις εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως τα αιολικά πάρκα που μπορούν να απειλήσουν τις νυχτερίδες, τα αρπακτικά και ιδιαίτερα τους πελεκάνους.

Αναγνωρίζοντας τη σημασία των οικοτόπων της Πρέσπας, η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) ολοκλήρωσε διετή μελέτη (2010- 2011) για τους τύπους οικοτόπων Natura 2000 που απαντώνται στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών. Στο πλαίσιο της προαναφερθείσας μελέτης εντοπίστηκε στην ελληνική Πρέσπα ένα εκπληκτικό πλήθος οικοτόπων: 49 διαφορετικοί τύποι οικοτόπων, με 29 από αυτούς να χαρακτηρίζονται ως «σημαντικοί» και άλλοι επτά ως «τύποι οικοτόπων προτεραιότητας» (σύμφωνα με το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι της Οδηγίας για τους Οικοτόπους). Στην ίδια εργασία παρουσιάζονται αναλυτικά τόσο η σημασία όσο και οι απειλές που αντιμετωπίζει κάθε οικότοπος, ενώ διατυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις διατήρησης για αρκετούς δασικούς και χορτολιβαδικούς οικοτόπους. Η μελέτη αποτέλεσε έκτοτε μια πολύτιμη και ισχυρή βάση για τη θεμελίωση ενεργειών της ΕΠΠ που αποβλέπουν στην άσκηση πίεσης για την υπεράσπιση των οικοτόπων. Μέρος του περιεχομένου της, που αφορούσε τους παρόχθιους οικοτόπους , επικαιροποιήθηκε το 2021.

Μια αισθητή ακόμα έλλειψη αφορούσε την εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης, σε επίπεδο διασυνοριακής λεκάνης, επισκόπησης των φυτοκοινωνιών και των μεταξύ τους σχέσεων. Το κενό αυτό καλύφθηκε το 2021, μέσω ενός προγράμματος του δικτύου PrespaNet,στα πλαίσια του οποίου υλοποιήθηκε μια συνθετική, διασυνοριακού επιπέδου μελέτη για τους οικολογικά σημαντικούς υγροβιότοπους της ακτογραμμής και στις τρεις χώρες.

Αυτή η ολοκληρωμένη, στοχευμένη, διασυνοριακή μελέτη αφορά όλες τις φυτοκοινωνίες που έχουν καταγραφεί στις παρόχθιες περιοχές και τα  ύδατα των λιμνών Πρεσπών. Αξιολογείται ως εξαιρετικής σημασίας, κι αυτό διότι τα όσα καταγράφει και παραθέτει αφορούν ζητήματα όπως ο βαθμός διατήρησης των οικοτόπων, οι πιέσεις και οι απειλές που αντιμετωπίζουν, ενώ, παράλληλα, καταθέτει μια σειρά προτάσεων για την κατάλληλη διαχείριση των φυτοκοινωνιών και των οικοτόπων. Η αξία όλων όσων προαναφέρθηκαν είναι αυταπόδεικτη- ιδίως υπό την έννοια ότι η περιοχή της Πρέσπας αναγνωρίζεται ως μοναδικός υγρότοπος και μεγάλο μέρος της λεκάνης προστατεύεται από τη σύμβαση Ραμσάρ.